Giai đoạn 2020–2021: Tác động của đại dịch COVID-19: Đại dịch COVID-19 là một cú hích bất ngờ làm thay đổi nhận thức của học sinh và phụ huynh về tầm quan trọng của khoa học sức khỏe, công nghệ sinh học và môi trường sống. Số lượng thí sinh đăng ký vào ngành Công nghệ Sinh học tăng nhẹ trong năm 2021. Theo dữ liệu từ Bộ Giáo dục và Đào tạo, nhiều trường đại học có điểm chuẩn ngành này tăng từ 1–2 điểm so với năm trước. Ngành Kỹ thuật Môi trường cũng có bước tăng trưởng nhẹ do mối quan tâm về xử lý chất thải y tế, không khí, nước trong bối cảnh dịch bệnh.Giai đoạn 2022–2023: Ứng dụng chuyển đổi số và công nghệ xanh: Kỹ thuật Hóa học có xu hướng khởi sắc trở lại khi các ngành công nghiệp chế biến, chế tạo trong nước phục hồi mạnh sau đại dịch. Nhiều doanh nghiệp FDI trong lĩnh vực hóa chất, pin năng lượng, dược phẩm đầu tư vào Việt Nam, kéo theo nhu cầu tuyển dụng kỹ sư hóa học tăng. Công nghệ Sinh học tiếp tục phát triển, nhất là trong các trường đào tạo có liên kết với các viện nghiên cứu và doanh nghiệp thực phẩm, nông nghiệp công nghệ cao như Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Bách khoa TP.HCM, Học viện Nông nghiệp Việt Nam. Kỹ thuật Môi trường được thúc đẩy bởi các dự án xử lý rác thải sinh hoạt bằng công nghệ mới, nhà máy nước thải công nghiệp, và sự gia tăng của các công trình xanh trong xây dựng.Giai đoạn 2024–2025: Hướng đến phát triển bền vững: Các ngành này đều ghi nhận tăng trưởng ổn định về lượng thí sinh đăng ký. Tại nhiều trường đại học lớn, số lượng nguyện vọng đăng ký vào ba ngành này tăng từ 5–15% mỗi năm. Nhiều học sinh lựa chọn chuyên ngành liên ngành như Kỹ thuật Hóa môi trường, Công nghệ Sinh học y sinh, Hóa học thực phẩm,… cho thấy xu hướng hướng đến ứng dụng thực tiễn và khát vọng làm việc trong các lĩnh vực giải quyết vấn đề xã hội.4. Những yếu tố thu hút người học
a) Cơ hội nghề nghiệp mở rộng: Sinh viên tốt nghiệp Kỹ thuật Hóa học có thể làm việc tại các nhà máy hóa chất, dầu khí, thực phẩm, vật liệu mới, mỹ phẩm, năng lượng, vật liệu bán dẫn,… Ngành Công nghệ Sinh học đang mở rộng nhu cầu nhân lực trong lĩnh vực dược phẩm, y sinh, vắc xin, vi sinh vật học, thực phẩm chức năng, công nghệ gen… Kỹ thuật Môi trường có đầu ra trong các doanh nghiệp xử lý nước, khí thải, công ty tư vấn môi trường, nhà máy sản xuất, tổ chức phi chính phủ về môi trường…
b) Chuyển đổi số và công nghệ hiện đại: Nhiều trường đại học đã đổi mới chương trình đào tạo, kết hợp các công nghệ như AI, IoT, mô phỏng số, thiết bị tự động trong học tập và nghiên cứu. Điều này làm tăng tính hấp dẫn của chương trình học.
c) Định hướng quốc tế hóa: Một số trường áp dụng chương trình chất lượng cao, học bằng tiếng Anh, có liên kết với đại học nước ngoài. Sinh viên có cơ hội trao đổi học thuật, thực tập tại nước ngoài hoặc làm việc trong các công ty FDI tại Việt Nam.
5. Thách thức, khuyến nghị và kết luận
Thách thức: Thiếu thông tin định hướng nghề nghiệp: Nhiều học sinh THPT chưa hiểu rõ nội dung và cơ hội nghề nghiệp thực sự của ba ngành này, dẫn đến chọn ngành theo phong trào hoặc điểm số. Tâm lý chuộng ngành “hot”: Công nghệ thông tin, quản trị kinh doanh, y dược vẫn chiếm ưu thế về số lượng thí sinh, khiến các ngành kỹ thuật khác khó cạnh tranh trong tuyển sinh. Trang thiết bị đào tạo chưa đồng đều: Một số cơ sở đào tạo chưa đầu tư mạnh về phòng thí nghiệm, xưởng thực hành, làm giảm chất lượng đầu ra.
Khuyến nghị: Cần có chiến lược truyền thông và hướng nghiệp bài bản về các ngành kỹ thuật ứng dụng, nhấn mạnh vai trò trong phát triển bền vững và thu nhập nghề nghiệp tương xứng. Tăng cường liên kết doanh nghiệp – nhà trường, triển khai các chương trình đào tạo thực tế, có học bổng thực tập, hỗ trợ khởi nghiệp kỹ thuật trong lĩnh vực sinh học, môi trường, hóa học. Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, đào tạo giảng viên, mở rộng các ngành liên ngành và đào tạo theo mô hình quốc tế để tăng tính hấp dẫn.
Kỹ thuật Hóa học, Công nghệ Sinh học và Kỹ thuật Môi trường đang dần chuyển mình từ những ngành “âm thầm” sang nhóm ngành có tính chiến lược trong đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao tại Việt Nam. Trong 5 năm gần đây, xu hướng lựa chọn các ngành này cho thấy sự thay đổi tích cực về nhận thức của học sinh và xã hội đối với các ngành khoa học – công nghệ gắn với nhu cầu thực tiễn, định hướng phát triển xanh và hội nhập quốc tế.
Việt Nam muốn hướng tới một nền kinh tế carbon thấp, chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu, nâng cao sức khỏe cộng đồng và chất lượng sống, thì việc phát triển mạnh mẽ nguồn nhân lực trong ba ngành này là nhiệm vụ không thể chậm trễ.
.PNG)